Mededelingen
- Op woensdag 6 april waren Theo L., Theo O. en An afwezig; als gast was Theo van Schoot aanwezig, de vader van de spreker van vandaag.
- De AC vraagt of er nog enkele leden bereid zijn om (hooguit twee keer per jaar) een impressie te schrijven. Ook is er behoefte aan leden die af en toe foto’s willen maken.
Graag opgeven bij secretaris én AC.
Op dit moment zijn de volgende leden bereid om te schrijven: Erna, Hetty, Ton, Theo O., Margriet, Dinie, Frans en Jan
Als fotograaf staan vermeld: Ton, Gerard, Laurens en Ria.
ASML
Op 6 april werd door Jan van Schoot een lezing verzorgd over het bedrijf waar hij al 25 jaar werkt: ASML (Advanced Semiconductor Materials Litography). Jan is de oudste zoon van Dinie en Theo. Hij verstaat de kunst om als dr.ir. ons zeer ingewikkelde materie zo uit te leggen, dat we er (bijna) alles van kunnen begrijpen. Alleen daarvoor al verdient hij een compliment. Na enige jaren als manager gewerkt te hebben, verkoos hij toch de ontwerpkant van het bedrijf: direct contact met klanten en kennis van de materie komen daarin samen.
ASML maakt apparaten ter waarde van € 250.000.000, die door bedrijven als INTEL en SAMSUNG worden gebruikt om chips te maken voor hun “tools”. Werden er in 1991 30 miljard chips gemaakt, nu al meer dan het tienvoudige! De groei van het aantal transistoren op één chip is ook exponentieel gestegen (de wet van Moore): er zitten nu al 10 miljard transistoren op één chip.
ASML is in 1985 ontstaan, min of meer uit Philips. De eerste IBM pc was in 1984 op de markt gekomen. Omdat alles in nanometers gerekend wordt op een chip, kan een (bv. verkoudheids-)virus van slechts enkele nanometers verbindingen van transistoren beschadigen. Daarom wordt er ook altijd in cleanrooms gewerkt. Als één verbinding beschadigd raakt, kan een apparaat in principe niet meer werken. Daarom wordt ongeveer 10% overcapaciteit gecreëerd op chips. Dan hoeft niet een heel apparaat vervangen te worden.
De machines die ASML ontwikkelt zijn eigenlijk omgekeerde diaprojectors; echter, momenteel wordt geen glas meer gebruikt maar worden spiegels gebruikt voor de EUV-techniek, de Extreme UV-techniek. Leverancier daarvan is ZEISS (Jena, D). De gebruikte lichtbron wordt tegenwoordig gehaald uit tin. Ongeveer een kwart van de omzet van 10 miljard wordt gehaald uit reparatie/updaten van machines. Anno 2022 zijn alle ooit geleverde machines nog in bedrijf! Voor het transport van één machine zijn 3 Boeings nodig: niet zozeer vanwege de omvang, maar vooral vanwege het gewicht. Voor transport naar de luchthaven is een speciaal soort truck ontworpen, zodat de grote lens in een container past, die onder viaducten door kan.
Het maken van één machine kost ongeveer anderhalf jaar. Daarbij worden vrijwel alle onderdelen geleverd door toeleveringsbedrijven, waarbij ernaar gestreefd wordt dat die bedrijven maximaal 25% werken voor ASML. Dat voorkomt dat in problematische tijden faillissementen dreigen. In Oldenzaal wordt bv. samengewerkt met Demcon.
Op 70 kantoren werken 30.000 mensen. De R&D-afdeling heeft een omzet van 10 miljard per jaar, waarvan 75 % in Nederland. Van de medewerkers is 10 % gepromoveerd. Er wordt met diverse bedrijven en instellingen in Nederland en daarbuiten samengewerkt, o.a. TNO en de Technische Universiteiten. Nadat bedrijven als Canon en Nikkon het nog hadden geprobeerd is uiteindelijk ASML alleen overgebleven als ontwerper, maker en leverancier van chipsmachines. Zowaar een prestatie van formaat, waar Nederland trots op mag zijn maar ook zuinig op moet zijn!
Jan Heerdink
