Dick Schlüter, Gelderman
Gelderman en vrouwen,
Op 18 oktober was Dick Schlüter gast en spreker tijdens van onze Probus club. Dick Schlüter is van huis uit historicus en heeft een groot aantal uiteenlopende functies vervuld. Zo was hij op diverse locaties werkzaam in de museale wereld. Bovendien heeft hij veel historisch onderzoek gedaan en op het culturele vlak mag niet vergeten worden te vermelden dat hij stadsdichter is van Enschede. Dick komt uit een textielfamilie (zijn vader werkte bij Palthe) hetgeen zijn belangstelling voor de textielindustrie in het algemeen en die van de firma Gelderman in het bijzonder verklaart.
Wie denkt dat de latere “textielbaronnen” deze belangrijke industrie voor Twente uit de grond hebben gestampt heeft het in ieder geval deels mis. Eigenlijk heeft de textielindustrie alhier pas een grote vlucht genomen nadat de Engelsman Thomas Ainsworth hier ten tonele verscheen en een verdere impuls aan de mechanisering van de textielindustrie gaf. Tezelfdertijd speelde de afscheiding van België waardoor de belangrijke textielregio Vlaanderen voor Nederland wegviel. Koning Willem I (niet voor niets de koning-koopman genoemd) onderkende het probleem al vrij snel en faciliteerde de opbouw van een textielindustrie in Nederland. Twente was een van de regio’s die van deze aanpak profiteerde. Niet alleen werden investeringen door de overheid (in casu de Nederlandse Handels Maatschappij) gestimuleerd maar bovendien financieel ondersteund door goedkope leningen onder gunstige voorwaarden (hier speelde De Twentsche Bank een rol). Bovendien kregen zij het alleenrecht op de export van halffabrikaten naar onze voormalige kolonie Nederlands Oost-Indië, waar door hun omzet voor 100% gegarandeerd was.
Toch droegen ook de ondernemers (waaronder de familie Gelderman) een wezenlijke steen bij aan deze ontwikkeling. Zij hadden de vooruitziende blik en een visie op toekomstige ontwikkelingen. Zo zette Gelderman zijn eerste fabriek een eind buiten Oldenzaal op de plek waar later de spoorlijn zou komen. Het waren zakenlui die wisten hoe zij een groot bedrijf moesten runnen. Dat leidde somtijds tot, nu ondenkbare, harde maatregelen. Tijdens een staking in de twintiger jaren van de vorige eeuw werden alle fabrieken gesloten zodat de arbeiders verstoken waren van inkomsten behoudens een bescheiden bijdrage uit de stakingskas. Op deze wijze trokken de fabrikanten uiteindelijk wel aan het langste eind en werd de staking gebroken, of dat hen bij de arbeiders populairder heeft gemaakt valt echter zeer te betwijfelen. Toch mag niet onvermeld blijven dat de familie Gelderman zich ook geregeld van zijn sociale kant liet zien. Denk hierbij aan het realiseren van een zwembad/badinrichting, het ondersteunen van diverse clubs en verenigingen.
De Gelderman stichting die door de familie in het leven werd geroepen bestaat nog steeds en verleent telkenjare aan allerlei clubs, verenigingen en initiatieven subsidies. Een ander aspect van de familie Gelderman dient zeker niet onbesproken te blijven temeer omdat dit slechts bij weinigen bekend is. Het betreft hier de rol die de familie tijdens de tweede wereldoorlog heeft gespeeld in het verzet tegen de Duitsers. Het siert de familie des te meer dat men zich hier nooit op heeft laten voorstaan.
Kort en goed wij hebben een interessante lezing gehad waarin diverse bij enigeen onbekende feiten de revue passeerden.
Ton van Oss.
